Göbeklitepe, Dünyanın Bilinen İlk Tapınağı

Bir çoğumuz Göbeklitepe adını belki ilk defa 2011 yılında duyduk. Tarih adına bütün dünyada bilinen ne var, ne yoksa alt üst edecek bir şeyler bulunmuştu burada.

Neydi bu Göbeklitepe, neredeydi?

Burası ilk bakışta toz toprak, kır bayır bir yer. Şanlıurfa merkeze yaklaşık 17 km mesafede, Örencik Köyü yakınlarında bulunan bir tapınak topluluğu. Yıl 2014 ve henüz tamamı kazılıp bitirilmedi. Ancak ortaya çıkan gerçek nefes kesici. Bu yapılar topluluğu Neolitik çağdan kalma. Yani insanlığın avcılık toplayıcılık zamanlarından çıkıp ilk yerleşik zamana geçtiği dönemlere tarihleniyor. Bu tapınak şu ana kadar bilinen en eski tapınağı gölgede bırakarak bir yenisi bulunana kadar dünyadaki bilinen en eski tapınak olarak kabul ediliyor.

Bu haber tüm dünyada birinci sırada yer alırken bizde hak ettiği ilgiyi görmediğini düşünüyorum. Tarihinin M.Ö. 10 bin olduğu düşünülüyor. Bilinen en eski tapınaktan 5000 yıl öncesine tarihlenen bir tapınak, hatta tapınaklar topluluğu diyebiliriz. Henüz tamamı kazılmamış olduğu halde yuvarlak formda inşa edilmiş 20 adet daha yapı olduğundan söz ediliyor.

Kazı tamamlandığında fotoğrafın tamamı ortaya çıkacak. Ancak bugünkü hali ile de oldukça ilginç. “T” şeklinde büyük taşların üzerine işlenmiş hayvan motiflerinin yer aldığı ve bu “T” taşların dönerek yuvarlak bir halde sıralandığı bir tapınak şekli. Taşların üzerinde yer alan hayvanlar genelde gücü temsil eden aslan, boğa, yaban domuzu gibi motiflerden oluşuyor. Sütunların boyları 3 ile 6 metre civarında yani pek küçük değiller. Biraz daha yaklaşıp yakından bakmak istiyor insan bu yuvarlak “T” lere; ama şimdilik sadece yukarıdan bakmaya izin var.

Kazıyı 1995 yılından bu yana Alman arkeolog Klaus Schmidt yönetiyordu. Ancak biz bu yazıyı yayınladıktan 7 gün sonra 20 Temmuz 2014 yılında kendisi vefat etti. Çıkartılan eserlerin bir kısmı şu anda Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’nin deposunda bekletiliyor, henüz sergilenmeye başlanmamışlar. Az gelişmiş toplumların inşa ettiği bu yapılarda kullanılan malzemelerin büyüklüğü ve ağırlıkları düşünüldüğünde insanın kafası biraz karışıyor. Arkeologlar da hala bu büyük kütlelerin nasıl taşındığı ve yapının nasıl oluşturulduğu sorularına cevap arıyorlar.

Hep gidip görmeyi hayal ettiğim bir Stonehenge vardı, yıllardır. Ancak bu tapınaklar topluluğu Stonehenge’den 6500 yıl öncesine gidiyor. Bu durum beni daha çok heyecanlandırıyor. Neyse ki Şanlıurfa kolay gidebileceğimiz ve bu tarihi değiştiren müthiş yapılar topluluğunu görebileceğimiz bir mesafede.

Bugün ören yerine girdiğinizde elinde çifte ile dolaşan bir koruyucu var, başka da kimse yok. Koruyucunun dediğine göre kendisi tarla sahibinin yakınıymış. Her zaman olduğu gibi tarlayı sürerken bir şeyler takılmış ayaklarına ve sonra bulduklarını müzeye götürdüklerinde kazı başlamış.

Şimdi de toprak sahibi oldukları için kendilerine burayı koruma görevini verdiklerini anlattı. Kazı alanında Klaus Schmidt’in kitabı da satılıyor. Şu anda burası korumasız duruyor denebilir. En kısa sürede diğer tapınaklar da ortaya çıkar ve hepsini ziyaret ederiz umarım. Şu anda ören yerine girerken ödenen bir giriş parası yok. Ancak bir kaç sene içinde bu açık hava müzesine girerken mutlaka bir ödeme yapmak gerekecektir diye düşünüyorum. Şimdiden gidip görmek ve tarihe tanıklık etmekte fayda var. Bu yazdıklarım 2018 yılında değişti elbette açık hava müzesine giriş ücreti 20 TL olarak belirlenmiş. Ayrıca Göbeklitepe UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası Mirası listesine alınmış.