Lhasa, Tibet’in kalbi

Lhasa’dan bahsetmeden önce biraz yolculuktan bahsedelim, ilk aklıma gelen sınırdan girişlerin biraz çileli olabileceği. Dikkat etmeniz gereken bazı noktalar var. 2012 yılında Tibet’e girebilmek için aynı ülkeden 7 kişi olmanız gerekiyordu. Bu kurallar her yıl değişiyormuş, çok iyi bir araştırma yapmanız gerecek. Üzerinizdeki kıyafetlerde kesinlikle “Free Tibet” gibi yazılar olmamalı. Tibet’in özgür olduğunu anlatan kitaplar taşımak ve okumak yasak. Dalai Lama ile ilgili her türlü yayın yasak. Valizleriniz açılıp bu tip eşyalar aranıyor.

Sınırını geride bırakıp Tibet’e girdiğimizde yükseltiyi anında hissetmeye başladık. Tabi beraberinde soğuyan havayı da. Yolumuz Lhasa’ya gidene kadar uzun; ancak yol üzerinde uğrayacağımız çok fazla köy, yükseklerdeki dua geçitleri ve ilginç görüntüler var. Köylere girip çıktıkça yaşamın yokluktan dolayı son derece sade olduğunu görüyoruz. Küçük çocuklar tuvaletlerini kolay yapsınlar diye tulum şeklindeki giysilerinin popo kısmı açık. Bez alacak güçleri olmadığı için çocuklara bu özel giysileri giydiriyorlar. Mağazalarda da küçük çocuk giysileri hep arkası delik şekilde satılıyor. Bu Tibet’te ilk dikkatimizi çeken görüntü oldu. İkinci dikkat çeken durum ise evlerin oldukça estetik olan mimarileri. Ancak bu görüntü köy evlerinde daha çok korunmuş durumdayken şehirlere gidildiğinde maalesef mimari bu güzel geleneksel estetik çizgisinden çıkıyor.

Köyleri geçerken sürekli olarak aralarda yükseltilerden de geçiyoruz. Her yüksek geçitte binlerce dua bayrağı ile karşılaştık. Bayraklar 5 farklı renkten oluşuyorlar ve her bir rengin simgelediği bir element var. Mavi gökyüzünü, beyaz havayı, kırmızı ateşi, yeşil suyu ve Sarı toprağı sembolize ediyor. Bu elementleri dengede tutmanın vücuda ve zihne sağlık getireceğine inanıyorlar. Bayraklar yüksek direkler üzerine bağlanmışlar, bu eskiden bugüne gelen bir şaman geleneği. Bayrakların üzerinde farklı mantralar yer alıyor. Bu mantralar farklı Budalara ait. Sekiz farklı Buda var. Buda’lar geçmiş, gelecek ve şimdiki yaşayan Budalar olarak adlandırılıyor.

Lhasa, Tibet görülecek yerler

Yol boyunca bu güzellikleri görüp öğrendikten sonra nihayet Lhasa’ya ulaşıyoruz. Hayalimde pek bir Lhasa görüntüsü yok ama yinede biraz beklentim varmış ve bekletimin tersine büyük binalar ile karşılaşıyorum. Tabi ki yer yer eski estetik mimari tarzda yapılarda aralada gözüme ilişiyor. En görkemli yapı elbette ki Potala Sarayı. Yapı 7. yüzyılda büyük kral Songsten Gampo tarafından inşa edilmiş. Bu sarayda hepimizin adını duyduğu Dalai Lama yaşıyordu. Ancak Çin işgali nedeni ile şu anda kendisi ülke dışında, sürgünde. Bunu Tibet sınırları içinde söylemek bu kadar kolay değil emin olun. Her yer Çin askeri kaynıyor.

Potala Sarayı misafirlerin kabul edildiği bölüm, Dalai Lama’nın yaşadığı bölüm ve keşişlerin bulunduğu bölümlere ayrılmış. Bu ayrımlar da binanın değişik renklere boyanması ile belirtilmiş ancak yapıdaki baskın renk kırmızı. Şu anda burada bulunan Dalai Lama Çin Hükümeti tarafından seçilmiş bir kişi olduğu için Tibetliler kendisinden pek hoşlanmadıklarını söylüyorlar. Bunun sonucu olarak da bazı keşişler artık Potala’da bulunmak istemiyorlarmış. Sabahın erken satlerinde Potala’nın önünde olursanız hacıların saray etrafını tavafına şahit olursunuz. Elbette buradan bir sürü fotoğraf çıkar. Saray çıkışında ayrıca dua çarkları önünde de bir çok güzel kare yakalayabilirsiniz.

Potala’nın içini girip gezebiliyorsunuz ancak bazı bölümler kapalı. Bazı bölümlerde fotoğraf çekebiliyorsunuz bazı bölümlerde ise fotoğraf çekmek için giriş parasından başka ek ödeme yapmanız gerek. Bu ek ödemeyi hemen orada keşişlere yapabiliyorsunuz. Potala’yı gezmek yaklaşık 2 saat sürüyor. Yaşa bağlı olarak önemli bir uyarı yapmam gerekiyor. Potala’ya ulaşmak için hatırladığım kadarı ile 280 ila 300 basamak çıkmanız gerekiyor. Sarayın içinde görecekleriniz etkileyici ve bir o kadar da düşündürücü. Binlerce tanrı mevcut, her iş için neredeyse bir tanrıları var. Bu tanrıların heykelleri camlı bölmelerde ve bu bölmelere para atabileceğiniz bir açıklık var. Paralar delikten içeri zorla sokuşturuluyor hacıların tanrılarına ne kadar para akıttıklarını siz düşünün. Elbette bunlar küçük para birimleri ama Lhasa’ya gelen kadar gördüğümüz fakirlik manzaraları ile bunu pek bağdaştıramadım. Bundan daha da önemlisi devasa heykellerin bazılarının som altından yapılmış olması. Öğrendiğimize göre Çin’in Tibet’ten çıkmamasına en büyük etkenlerden biri de bu ülkede bulunan değerli madenler. Tibet’te bu nedenle Çin tarafından bütün yollar yapılmış ve yeni demiryolu bağlantıları harıl harıl inşa ediliyor.

Lhasa’da görülmesi gereken bir başka yer Jokhang Tapınağı. Burası tam Lhasa’nın orta yerinde. Meydanın her bir girişinde x ray cihazları var ve taramadan geçiyorsunuz. Tibetliler her seferinde kimliklerini de göstermek zorundalar. Çinli polisler meydana girerken üzerinizde kesici aletler ve çakmak gibi şeyler mevcutsa alıyorlar. Bu ülkede yaşayan insanlar için sürekli başkasının kontrolünde olmak çok rahatsız edici olmalı ki bundan biz bile rahatsız olduk. Jokhang tapınağı 4 katlı bir yapı 642 yılında yapılmış. Yüzyıllardır Budist hacılara hizmet eden bir tapınak. Sabahları erkenden kalkarsanız günün ilk ışıkları ile birlikte hacıların bitmez enerjileri ile dönüşlerini görürsünüz. Hacılar hayatları boyunca tapınağın etrafında en az 108 kere dönmek zorundalar. Hacı olmak için yola çıkışları daha en başından çok dayanıklılık gerektiriyor. Tibet’in neresinden olursa olsun yolu yürüyerek geliyorlar. Bu geliş bazen aylar sürüyor. Sonra da burada tapınak etrafını secde eder vaziyette yere yatıp sürünerek tamamlayanlar var. Elbette herkes bu şekilde yapmıyor. Buraya araçla gelip tapınak etrafını yürüyerek dolşan bir çok hacı var. Hatta büyük çoğunluk yürüyerek tavaf gerçekleştiriyor.

Jokhang 4 katlı bir tapınak en üst katta büyük bir terası var buraya çıktığınızda uzaklarda Potala Sarayı ve meydan yani Barkhor Pazar tamamen önünüzde. Tapınağın etrafında bulunan Barkhor meydanı aynı zamanda hediyelik eşyaların satıldığı bir alışveriş mekanı. Buradan almanız için size en çok tavsiye edeceğim eşya yak kemiğinden yapılmış taraklar. Bu meydan da hiç sıkılmadan 4-5 saat fotoğraf çekebilirsiniz. Hacılar sürekli olarak tapınak etrafında döndüğü için görüntüler oldukça renkli ve canlı.

Jokhang Tapınağının yan tarafında yer alan ara sokaklara girdiğinizde başka bir dünya sizi bekliyor. Önce herkesin sakallı olması dikkat çekiyor sonra herkesin başındaki dantel takkeler ve en sonunda camiyi görünce Müslüman Mahallesinde olduğunuzu anlıyorsunuz. Tek anlaşma aracı selamün aleyküm demek. Bunu duyunca bir hayli şaşırıyorlar ve hemen gülümsüyorlar. Bir kaçı bu selamlamadan dolayı bizi evlerine davet etti çaylarını içtik. Ancak mahallenin her tarafında kameralar olduğu için insanlar konuşmaya çekiniyorlar. Zaten bizi fark eden Çin’li askerler sürekli olarak etrafımızda devriye gezmeye başladılar. Müslümanlar burada toplu halde yaşıyorlar iş yerleri okulları ve ibadet mekanları aynı bölgede toplanmış. Bulundukları alan fotoğraf çekmek için oldukça güzel sokaklara sahip. Taştan örülmüş kıvrılarak dönen yolların içinden bazen bir keşiş bazen de uzun sakalları ile bir Müslüman geçiyor. Burada sokakların içinde bir kaç saat kaybolmak güzel fotoğraflar çekmeniz için yeterli olacaktır.

Lhasa’da görmekten keyif alacağınız bir başka yer de Sera Manastırı. Burada 1959 yılında yaklaşık 5000 keşiş yaşarken bugün bir kaç yüz tane keşiş yaşamakta. O yıllarda Çin işgali ile büyük bir kısmı tahrip edilmiş. Bugün bir kısmı onarılmış ve bu kısımda yaşam devam ediyor. Sera Tibet dilinde yabani gül anlamına geliyor. Manastır inşa edilirken arkasında yer alan tepe yabani güllerle doluymuş bu nedenle manastıra bu ismi vermişler. Manastırda hergün saat 07:00 ile 10:00 arasında ve 14:00 ile 16:00 arasında keşişler manastırın bahçesinde toplanarak tartışıyorlar. Genelde ikili üçlü gruplar halinde toplanıyorlar, ayaktaki keşiş bir konu ortaya atıyor ve diğerine bu konuda bir çok soru soruyor. Bir sonraki sefere yer değiştiriyorlar. Böylece sıkı bir beyin jimnastiği gerçekleştirmiş oluyorlar. Bu tartışma zamanları ziyaretçilere açık yapılıyor. Bu sırada fotoğraf çekmek de serbest.

Burada bizim gördüğümüz bir başka yer Drepung Manastırı oldu. Lhasa’ya 5 km mesafede olan bu tapınak önemli üç büyük tapınaktan biri. Diğer iki önemli tapınaktan biri Sera diğeri ise Ganden. Drepung’da, Gelugpa topluluğunun en önemli tapınağı. Drepung 250.000 metrekarelik bir alanda kurulu. Yapılar oldukça göz alıcı. En parlak günlerinde içinde yaklaşık 7700 keşiş yaşamış. Bugünlerde bu tapınakta da bu kadar çok keşiş yaşamıyor. Ancak yinede kocaman kazanlarda ve tencerelerde yemeklerin piştiği mutfaklar, ibadetin devam ettiği yarı aydınlık ve içlerinde tütsülerin yandığı alanlar ile burası oldukça etkileyici bir tapınak. Burada yaşayan keşişler fotoğraf için size poz vermeye hazırlar gülümseyerek yaklaştığınızda sert bir cevap almıyorsunuz. Bazı keşişler üstlerindeki sade elbiselerin içinde ve ellerinde cep telefonları ile tam bir tezat oluşturuyorlar. Tapınak yapımı sırasında bir pirinç yığınını andıran görüntüsünden dolayı pirinç toplanan yer anlamına gelen Drepung ismi verilmiş.

Lhasa, Tibet alışveriş

Tibet genel olarak görülmeye değer değişik bir ülke. Fiyatlar bizim Türkiye’ye göre oldukça ucuz. Ancak turiste söylenen fiyat her zaman yüksek. Pazarlık yapmayı hiç unutmamak gerek. İnsanların verdiği görüntü çok fakir oldukları yönünde, pazarlık yaparken zaman zaman üzüldüğüm oldu. Ancak öte yandan fakir olmaları kimseyi kandırmalarını gerektirmiyor diye düşünüyorum. Yemeklerinizi 3 ile 5 dolar arasında yiyebilirsiniz. Gideceğiniz en iyi yer bile çok hijyen değil. Tibetliler balgam geldiğinde içlerini kötülüklerden temizlemeleri gerektiğine inandıkları için lokantanın orta yerinde olsa da tükürüyorlar. Garson sizin yemek tabağınız elindeyken gözünüzün önünde çöpe tükürüp size doğru geliyor. Bu onlar için son derece olağan bir durum.

Lhasa, Tibet nerede kalınır?

Lhasa oldukça turistik bir bölge olduğundan otel bulmak konusunda sıkıntı çekmezsiniz. Kalacağınız otellerde bütçenizi biraz düşük tutarsanız kötü bir otelde kalacaksınız demektir. Bizim kaldığımız Shangbala Oteli hemen Barkhur Meydanının yanında oldukça güzel bir oteldi. Geceliğine iki kişi için 50 ile 100 USD arasında bir fiyat vereceğiniz oteller her konuda sizi tatmin edecektir.